Dlaczego Model Kręgów Wsparcia
Model Kręgów Wsparcia odpowiada na konieczność tworzenia w Polsce lokalnych systemów wsparcia, wynikającą z postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON, 2006, 2012). Szczególne znaczenie w przypadku realizacji modelu ma jej artykuł 19. „Niezależne życie i włączenie w społeczeństwo”. Czytamy w nim, że wszystkie osoby niepełnosprawne mają prawo do prowadzenia życia samodzielnie i przy włączeniu w społeczeństwo. Podkreślane jest prawo dokonywania wyborów, na równi z innymi osobami, w tym prawo podjęcia decyzji co do tego, gdzie i z kim będą mieszkać.
Model Kręgów wytwarza nowe podejście, wytyczając wizję inkluzji osób z NI w społeczności lokalnej z naciskiem na osobiste sieci wsparcia i relacji. Kładzie akcent na włączanie osób z niepełnosprawnościami do głównego nurtu życia w społeczności. Podkreśla znaczenie podmiotowości i empowermentu osób z NI, oraz rolę rodzin i społeczności w podnoszeniu jakości życia. To praca nad zabezpieczeniem bezpiecznej przyszłości zwłaszcza w sytuacji, gdy rodzice odejdą. Ma to prowadzić do umożliwienia bezpiecznego dalszego życia osoby z niepełnosprawnością w społeczności lokalnej (przy koniecznym dostosowanym do indywidualnych potrzeb wsparciu). Liczne przykłady pozytywnej zmiany w życiu osób z niepełnosprawnością intelektualną i rodzin w Polsce potwierdzają słuszność podejmowanych działań i dają szansę na nowy paradygmat współpracy środowiskowej.
3 filary środowiskowego wsparcia – modelu Kręgów Wsparcia
Środowiskowe podejście i wsparcie opiera się na trzech wzajemnie powiązanych ze sobą filarach.
Źródło: Opracowanie własne
Planowanie skoncentrowane na osobie (PSO) – to proces planistyczny, w którego centrum znajduje się osoba z NI. To jej potrzeby, marzenia, zainteresowania i potencjał mają być głównym drogowskazem. PSO kreowane z osobą NI, jej rodziną i sojusznikami ma kształtować zarówno tą krótko jak i długofalową przyszłość, która zabezpieczy osobę z NI w różnych ważnych obszarach, w tym m.in. finansowym, prawnym mieszkaniowym i społecznym. Temu służy plan na przyszłość, który jest dokumentem żywym, stale aktualizowanym, uwzględniającym nowe aspekty zmieniającej się rzeczywistości.
Kręgi Wsparcia i praca w społeczności – to środowiskowy system, na który składają się osoby i instytucje ze sfery formalnej i nieformalnej, uczestniczące w codziennym życiu osoby z NI. Od nich zależy jakość jej obecnego i przyszłego życia. W kręgach mogą działać m.in.: członkowie rodziny, przyjaciele, sąsiedzi, znajomi, wolontariusze, lekarz, ekspedientka, pracownik socjalny, inne rodziny znajdujące się w podobnej sytuacji. Wspólnie pracują nad rozwojem umiejętności i pasji osoby z NI, stwarzają jej możliwości aktywnego udziału w lokalnej społeczności, zabezpieczają jej przyszłe lub obecne samodzielne funkcjonowanie.
Aby stworzyć kręgi oraz umożliwić osobie z NI pełne uczestnictwo w społeczności, trzeba z tą społecznością pracować. Ważne jest tworzenie sieci sojuszników zarówno ze sfery pomocowej, np. OPS czy PCPR, jak i z innych obszarów, m.in.: kultury, sportu i rekreacji, ekologii. Sieć sojuszników ma szansę na włączenie swoich możliwości i zasobów do współpracy przy tworzeniu kręgów i zapewnianiu uczestnictwa osób z NI w społecznym życiu.
Wsparcie i samopomoc rodzin – trzeci filar w systemie wsparcia środowiskowego to partnerska współpraca z rodzicami/opiekunami która jest szczególnie istotna, ponieważ wymaga uwzględnienia ważnych emocji. Każdy rodzic kocha swoje dziecko, a jednocześnie obawia się o jego przyszłość. Zastanawia się, ja zabezpieczyć i chronić swoje dziecko przed otaczającym światem oraz co się stanie, kiedy zostanie samo (po śmierci rodziców). Decyzja dotycząca pracy nad przyszłością osoby z NI należy do rodziców. Jeżeli w pełni świadomie zdecydują się na realizację procesu planowania, stworzą swojemu dziecku szansę na lepsze i bardziej samodzielne życie w przyszłości. Proces PSO powinien być bowiem ciągłym elementem wsparcia osoby z NI.
Kręgi Wsparcia w krajowych strategiach
realizacja procesu deinstytucjonalizacji
Kręgi Wsparcia to rozwiązanie, które znalazło się w krajowej Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030 uchwalonej przez rząd 15 lutego 2021 r. (https://niepelnosprawni.gov.pl/p,170,strategia-na-rzecz-osob-z-niepelnosprawnosciami-2021-2030, dostęp: 5.11.2022). Obecne jest także w uchwalonej przez Radę Ministrów w czerwcu 2022 – Strategii rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20220000767, dostęp: 5.11.2022). Strategia rozwoju usług społecznych zakłada realizację procesu deinstytucjonalizacji, czyli przechodzenia od opieki o charakterze instytucjonalnym do wsparcia i opieki świadczonej w środowisku rodzinnym i społeczności lokalnej.
Rozwój Modelu Kręgów
nowe kręgi w całym kraju
Model Kręgów Wsparcia zaczął być wdrażany najpierw w Warszawie a następnie w ośmiu społecznościach w Polsce: Jarosławiu, Nidzicy, Biskupcu, Ostródzie, Suwałkach, Elblągu, Gdańsku oraz Goleniowie. Partnerami w realizacji projektu są: Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI: Zarząd Główny i 7 Kół), Stowarzyszenie Biuro Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych BORIS, Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci Niewidomych i Słabowidzących „Tęcza”, Stowarzyszenie Horyzont, Uniwersytet Warszawski oraz ośmiu partnerów samorządowych. Do rozwoju modelu dołączyły nowe podmioty z następujących miejscowości: Bytom, Tarnów, Zgierz, Przemyśl, Żelazna Góra, Jabłonka, Gdynia.
Rozwijany jest również pomysł na włączenie kręgów wsparcia do działań instytucji dlatego rozwijana jest koncepcja „Szkoła w Kręgach Wsparcia” i „ŚDS w Kręgach Wsparcia”
